Llywodraethu yw’r term cyffredinol a ddefnyddir i ddisgrifio’r cyfrifoldebau cyfreithiol, goruchwylio a moesol sy’n codi o’r ymddiriedolaeth.
Mae hefyd yn croesawu materion mwy ymarferol o ddydd i ddydd yn y ffordd mae’r ymddiriedolwyr yn gweithio gyda’u prif swyddog, staff a rhanddeiliaid eraill i gyflawni amcanion y sefydliad.
Mae llywodraethu yn ymwneud â chymryd cyfrifoldeb am redeg sefydliad a gwneud popeth o fewn y gyfraith i sicrhau ei lwyddiant. Mae hyn yn gofyn am ddull amlddisgyblaethol a dyna pam ei bod mor bwysig i ymddiriedolwyr fod â dealltwriaeth glir o beth yw llywodraethu – a’r hyn nad ydyw.
Arweiniad i ymddiriedolwyr ar ba faterion efallai bydd angen adrodd fel digwyddiad difrifol yn ystod y pandemig coronafeirws.
Yn ystod y pandemig, mae’n dal yn bwysig i ymddiriedolwyr bod yn ymwybodol o faterion gallai fod angen eu hadrodd fel digwyddiad difrifol. Mae adrodd digwyddiadau difrifol yn amserol yn eu galluogi nhw i ddarparu cyngor ac arweiniad i elusennau lle bo angen. Mae hefyd yn eu helpu i gael dealltwriaeth well o’r risgiau sy’n wynebu’r sector, mae hyn yn bwysig yn enwedig nawr wrth iddynt geisio deall sut mae’r pandemig yn effeithio elusennau.
Mae’r Comisiwn Elusennau, rheolydd elusennau Cymru a Lloegr, wedi lansio set newydd o ganllawiau syml, hawdd i ddeall, wedi’u cynllunio i helpu ymddiriedolwyr i redeg eu helusennau yn unol â’r gyfraith.
Mae’r canllawiau newydd yn gynnwys pum agwedd allweddol sy’n ymwneud â rheoli elusennau – ‘maes llafur craidd’ sy’n gynnwys pethau sylfaenol mae’r rheolydd yn disgwyl i bob ymddiriedolwr fod yn ymwybodol o.
Maent yn egluro pethau sylfaenol:
Bydd y canllaw ar lefel ‘porth’ yn wneud yn hawsach ac yn gyflymach i bob ymddiriedolwr wirio beth a ddisgwylir oddi wrthynt a dod o hyd i wybodaeth fanylach os oes angen, mae hyn yn bwysicach wrth i elusennau ymateb i bandemig Covid-19. Mae ymchwil a phrofion y Comisiwn gydag ymddiriedolwyr wedi helpu i lunio eu dyluniad a’u cynnwys.
Mae’r cyhoeddiadau yn rhan o’r rhaglen y Comisiwn, a grybwyllir yn ei Gynllun Busnes 2020/21,
i ddarparu canllawiau craidd a gwefan well, er mwyn wneud yn hawsach i ymddiriedolwyr, gyda’r mwyafrif yn wirfoddolwyr di-dâl, gael gafael ar y wybodaeth sydd ei angen. Mae hyn yn unol â blaenoriaeth strategol y Comisiwn o sicrhau bod gan ymddiriedolwyr yr offer a’r ddealltwriaeth sydd eu hangen arnynt i lwyddo, a’u helpu i wneud y mwyaf gyda’r gwahaniaeth maen nhw’n wneud.
Mae’r Comisiwn yn pwysleisio, tra bod y canllawiau yn sylfaenol, maen nhw wedi’u cynllunio i gwrdd â’r anghenion ymddiriedolwyr profiadol yn ogystal â’r rhai sy’n newydd i’r rôl. Mae’n dweud na all blynyddoedd o brofiad imiwneiddio hyd yn oed yr ymddiriedolwyr gorau rhag rhedeg i mewn i gwestiynau neu broblemau.
Ym mis Medi 2020, lansiodd y Comisiwn Elusennau fersiwn newydd o’r gofrestr elusennau ar-lein.
Mae’r gofrestr ar-lein yn rhoi gwybodaeth i’r cyhoedd am elusennau unigol a bydd yr holl elusennau cofrestredig yn cael eu rhestru yno.
Bydd cofnod cofrestr pob elusen nawr yn dangos yn gliriach a yw’r elusen wedi bod yn destun camau rheoleiddio neu a yw’n peri pryder parhaus. Bydd y ceisiadau nawr yn dangos faint o aelodau staff sy’n derbyn pecynnau cyflog o £ 60,000 neu’n uwch. Mae hefyd yn nodi lle mae ymddiriedolwyr yn cael eu talu am eu gwaith ac yn rhestru’r polisïau sydd gan elusen ar waith, o ddiogelu i wrthdaro buddiannau a buddsoddiadau.
Cofiwch, mae’r ymddiriedolwyr yn gyfrifol am sicrhau bod gan y Comisiwn wybodaeth gywir am eich elusen.
Yma gallwch ddod o hyd i daflenni gwybodaeth a ysgrifennwyd yn benodol ar gyfer ymddiriedolwyr a llywodraethu yn y sector gwirfoddol yng Nghymru.
Mae’r canllaw hwn gan y Comisiwn Elusennau, yn egluro dyletswyddau allweddol holl ymddiriedolwyr elusennau yng Nghymru a Lloegr, a’r hyn mae rhaid i ymddiriedolwyr wneud i gyflawni’r dyletswyddau yn gymwys.
Dylech ddarllen y canllaw hwn os ydych chi’n ymddiriedolwr unrhyw elusen sydd wedi’i lleoli yng Nghymru neu Loegr, gan gynnwys:
Dylech hefyd ddarllen y canllaw hwn os ydych chi’n ystyried sefydlu elusen neu ddod yn ymddiriedolwr yng Nghymru neu Loegr.
Darllenwch fwy am yr ymddiriedolwr hanfodol
Mae hwn yn ganllaw syml ond effeithiol gan y Comisiwn Elusennau y dylai pob ymddiriedolwr newydd (aelodau pwyllgor) ei ddarllen. Mae’n ddweud am yr hyn sy’n ofynnol o ymddiriedolwyr, arfer gorau a chanllawiau ardderchog ar faterion bydd mwyafrif o ymddiriedolwyr yn dod ar draws.
Darllenwch fwy am y pecyn croeso i ymddiriedolwyr elusennol yma
Mae’r Grŵp Llywio sy’n gyfrifol am y Cod Llywodraethu Elusennau, sy’n nodi saith egwyddor o arfer llywodraethu da i elusennau yng Nghymru a Lloegr, wedi cyhoeddi fersiwn wedi’i hadnewyddu o’r Cod.
Mae’r prif newidiadau yn gweld arfer cliriach a argymhellir yn yr Egwyddor Cydraddoldeb, Amrywiaeth a Chynhwysiant (EDI) a ailenwyd, a diweddariadau i’r Egwyddor Uniondeb i bwysleisio moeseg a hawl pawb sydd â chysylltiad â’r elusen i fod yn ddiogel.
Mae’r Cod wedi’i ddiweddaru yn dilyn ymgynghoriad trwyadl gyda’r sector elusennol a oedd yn cynnwys grwpiau ffocws defnyddwyr ac a dderbyniodd dros 800 o ymatebion. Gydag adborth yn canolbwyntio’n benodol ar yr egwyddorion amrywiaeth ac uniondeb, comisiynodd Grŵp Llywio’r Cod ymgynghorwyr EDI arbenigol i gynnal ymchwil a chyngor pellach.
Anogir elusennau i ymweld â gwefan Code’s i weld a lawrlwytho rhifyn newydd y Cod. Gellir gweld fideos esboniadol a blogiau cysylltiedig ar y wefan hefyd.
Gallwn ddarparu arweiniad, hyfforddiant a chefnogaeth gyda materion ac anghenion llywodraethu eich sefydliad. Am fanylion pellach, cysylltwch â BAVO, Ff: 01656 810400 or E: bavo@bavo.org.uk
