Mae grŵp Rivercare Cwm Llynfi wedi codi heneb yn Garth i gofebu trychineb mwyngloddio trasig yng Nglofa Garth Merthyr ym mehefin 1897.
Roedd y cawell sy’n cario’r dynion yn gadael eu shifft yn gor-ddweud wrth iddi gyrraedd y brig gan achosi i’r cebl godi’r cawell i snap. Nid oedd dim ar ôl i gefnogi’r cawell ac roedd yn plymio 320 metr o fuarthau i waelod y siafft. Lladdwyd naw, pump o ddynion a phedwar o bobl ifanc yn eu harddegau, a dim ond 13 oed oedd yr ieuengaf.
Yn 2019/20 gwnaeth Grŵp Gofal Afon Cwm Llynfi gais i’r Loteri Dreftadaeth i godi cofeb i’r drychineb yn Garth a dyfarnwyd £3,800 iddynt. Mae’r gofeb ddwyieithog bellach wedi’i gosod ochr yn ochr â gwybodaeth hanesyddol arall sy’n agos at y Gerddi Cymunedol a’r Uwch Neuadd Dinasyddion yn Garth. Bydd yn ein hatgoffa’n barhaol i un o’r trychinebau a gododd yng Nghymoedd Cymru oherwydd y diwydiant cloddio.
